De Geheimen van Nostradamus

OVASON, David
De Geheimen van Nostradamus
de middeleeuwse code van de meester gekraakt in dit computertijdperk
Fibula/Unieboek, Houten, 1997
[ISBN 9026967888 (Wikipedia, Worldcat, Books Google)]

Originele titel bij:
Century Books Ltd. a division of Random House UK Ltd., 1997

Dit werk biedt een wetenschappelijk verantwoorde historiografie over de figuur van Nostradamus en zijn publicaties, waarbij de aandacht vooral gericht wordt op het eigentijds astronomisch model waarmee Nostradamus bekend moest zijn in zijn eeuw. De belangrijkste bronnen die de auteur aanhaalt daaromtrent:

• CAMPION, N., Astrological Historiography in the Renaissance in KITSON, A., (red.), History and Astrology, 1989 &
• THORNDIKE, L., A history of Magic and Experimental Science, Columbia University Press, New York, 1953-1959

De grote conflicten en verschrikkingen in de 16e eeuw werden uit godsdienstige geschillen geboren. Binnen Europa was er strijd tussen katholieken en protestanten. De laatsten werden door de Fransen kortweg 'Huguenots' genoemd, waarschijnlijk een geromaniseerde versie van het Duitse woord 'Eidgenossen'. In Genève was Calvijns versie van het protestantisme in opkomst. Nostradamus grote inspiratiebron; de abt Trithemius, had voorspeld dat de godsdienst van de protestanten na 1525 in toenemende mate populair zou worden en dat dat zou duren tot 1881. (p. 37)

Ondanks Calvijn en zijn reformatie greep er een nog veel groter revolutie plaats. De aarde werd van haar vroegere heilige plaats als middelpunt van het heelal gehaald en de lege plek ingenomen door de zon. Copernicus had zijn spraakmakende 'De Revolutionibus' in 1543 het licht doen zien, maar zij die het ermee eens waren, waren op één hand te tellen. Gebruikelijker was de houding van Luther, die sarcastisch opmerkte: 'Die idioot probeert de hele astronomie op zijn kop te zetten.'

Wie waren die astrologen en waarvoor bedreven zij astrologie? Net als alle mathematici trok Nostradamus geboorte- en electiehoroscopen voor dagelijkse tragedies en vreugdes zoals beroving, verlies, overspel, liefdesaffaires, promoties edm. Zij die dit in stad en land deden lijken het niet altijd gemakkelijk te hebben gehad; in de ogen van de kerk was astrologie een vorm van waarzeggerij en dat rook naar demonen, dus werden de beoefenaars ervan met een scheef oog bekeken. In sommige steden en streken was het zelfs verboden. Geheel anders was dit in paleizen en kastelen, want vrijwel iedere machthebbende had zijn of haar privé-astroloog. De meest verlichte beschermheer was waarschijnlijk Filips II van Spanje, die zijn eigen monastieke graf in het Escorial, liet bouwen als een monument van astrologie. Filips II consulteerde John Dee, net als Elizabeth I. Paus Urbanus VIII, die meewerkte aan de veroordeling van Galileï studeerde de astrologische kunst onder Campanella. De machtige positie van Catharina de Medici stelde haar in staat haar astrologen uit te zoeken en al consulteerde zij Nostradamus, ze liet ook anderen uit Italië komen. (p. 38)

Welke zijn nu de astronomische werken waarmee Nostradamus in de 16e eeuw bekend was?

• ALBUMASAR, Studie van Planetenomloop
• ALCABITIUS, Mundi Sphaera
• BODIN, Jean, Methodus (1566)
• FINAEUS, Orontius, Les Canons
• GARCAEUS, Tractatis Brevis (1556)
• PARACELSUS, Prognosticatio (1536)
• PTOLEMAEUS, Tetrabyblos
• REGIOMONTANUS, Efemeriden of Venetiaanse Almanak (1472)
• REINHOLD, Erasmus, Tabulae Prutenicae Coelestium Motuum (1543)
• ROUSSAT, R. Livre de l'Etat et Mutation des Temps (1550)
• TRITHEMIUS (Abt von Sponheim), De Septem Secundadei (1522)
• TURREL, Le Période c'est-à-dire la Fin due Monde (1531)

Hier in dit overzicht zijn enkel de werken met een duidelijk wetenschappelijke inslag aangehaald, de in het boek genoemde astrologische profetieën voor doeleinden van dynastieke propaganda zijn weggelaten. Overigens zijn een aantal in het boek genoemde werken verschenen na het overlijden van Nostradamus.

In het handboek geschiedfilosofie dat ik raadpleegde vond ik van de hier aangehaalde materie geen spoor terug. Het betrof het werk Denken over Geschiedenis van Frank Ankersmit. In zijn werk bespreekt Frank Ankersmit enige moderne theorieën van speculatieve geschiedfilosofie waaronder hij verstaat een filosofische bespiegeling over de aard van het historisch proces die tracht een antwoord te geven op de volgende drie vragen:

1. Wat voor ritme of patroon kunnen we ontwaren in het historisch proces?
2. Welke is de "motor" die het historisch proces in beweging houdt?
3. Wat is het uiteindelijk doel van het historisch proces?

Als voorbeelden worden dan genoemd; Kant, Hegel en Marx, de zgn. Christelijke geschiedsfilosofen en de cyclische geschiedopvattingen van Spengler en Toynbee over het evolutionair ritmepatroon van beschavingen. De auteur, die zich een liberale denker noemt, verwerpt de speculatieve systemen als onwetenschappelijk en baseert zich daartoe op de authoriteit van filosofen als Karl Popper, Hayek en Mandelbaum. Daarbij haalt hij Karl Popper aan volgens wie het dus eenvoudigweg een kwestie van logica is dat we onbekend zijn met de stand van de wetenschappelijke kennis in de toekomst. Om klaar te komen met Poppers theorie volstaat het natuurlijk deze te falsificeren. Zo is er bvb. een Leonardo da Vinci die reeds een helicopter en andere vliegtuigen en uitvindingen schetste eeuwen voordat ze gerealiseerd werden. Leibniz ontwierp een rekenmachine die slechts in de twintigste eeuw kon worden uitgevoerd en op zijn doelmatigheid getest. Doel van iedere wetenschap is het ontplooien van een model dat zal toelaten het verloop en de uitkomst van een proces op voorhand te voorspellen door accurate berekening. Daarbij dient rekening te worden gehouden dat de uiteindelijke menselijke behoeftes waarop een antwoord wordt gezocht niet oneindig zijn, maar in een beperkte reeks kunnen worden opgesomd, zoals bvb. Maslow deed. Natuurlijk geldt ook hier de regel dat iets zich enkel onthuld wanneer er naar wordt gezocht. Tenslotte volstaat het niet om optimistisch te zijn en zich te forceren tot glimlachen, maar dient men effectief zijn hoop te stellen in de toekomst en ik druk dan ook de hoop uit dat deze bijdrage door onderzoekers zal worden gewaardeerd als een welgekomen aanvulling op het werk van Frank Ankersmit.

Wat voor ritme of patroon gebruiken we voor het bijhouden van de chronologie van het historisch proces?

Voor wie meer informatie zoekt naar de Geschiedenis van de Astrologie is het Project Hindsight van Robert Hand een aanrader.

• http://www.astro.com/people/hand_h.htm
• http://www.robhand.com/
• http://www.projecthindsight.com/archives/history.html

zie ook:

• Denken over Geschiedenis
• Nostradamus, een roman