Bacon, Francis [filosofie] (Sir) (Londen 22 jan. 1561 - Highgate 9 april 1626), Engels staatsman en geleerde, zoon van Nicholas Bacon (grootzegelbewaarder onder koningin Elizabeth I), sloot reeds op veertienjarige leeftijd zijn studie te Cambridge af. Hij verbleef drie jaar te Parijs, waar hij in contact kwam met het humanisme, dat van grote invloed op Bacon geweest is. De werken van Bacon hebben een belangrijke invloed uitgeoefend op de wetenschapsfilosofie.
Het meest bekend is zijn geschrift Novum Organon (het 'Nieuwe Werktuig'), een titel doelbewust door hem gekozen om de tegenstelling met het oude Organon van Aristoteles te doen uitkomen. Het doel van de wetenschap lag voor Bacon in het beheersen van de natuur, waarmee (door praktische toepassingen) de menselijke vooruitgang het best gediend was: 'Kennis is macht'. Pas na een grondige zuivering van het menselijk kenvermogen was een dergelijk doel te verwerkelijken.
Bacons analyse van de menselijke vooroordelen, zijn vroege ideologiekritiek, waarmee hij op de Verlichting en de moderne kennissociologie vooruitloopt, is zeer bekend. Hij onderscheidde vier soorten van menselijke dwalingen, die hij drogbeelden (idola) noemde. Hij onderkende, dat het verstand beïnvloed en vertroebeld wordt zowel door de wil en de hartstochten (de idola tribus, de drogbeelden van de menselijke stam) als door ieders aanleg en opvoeding (de idola specus, de drogbeelden van de grot). Tevens wees hij op de soms verwarrende invloed van de taal bij het intermenselijk verkeer (de idola fori, de drogbeelden van de markt) en ten slotte betitelde hij de overgeleverde en ingewortelde voorstellingen van de oude filosofen als de 'drogbeelden van het theater' (de idola theatri). Was het verstand eenmaal zoveel mogelijk van deze drogbeelden gezuiverd, dan kon de wetenschap opnieuw worden opgebouwd. Slechts de inductieve methode, met als leidraad de menselijke ervaring en waarneming, leidde tot de ware wetenschap.
Bacon bereidde een groot werk voor; de Instauratio Magna waarin hij zijn denkbeelden over het herstellen van het meesterschap van de mensheid over de natuur uiteenzette. Dit werk zou uit zes delen gaan bestaan;
- een classificatie van de wetenschappen;
- een nieuwe inductieve logica;
- het verzamelen van empirisch en experimenteel bekomen feiten en gegevens;
- uitgewerkte voorbeelden om de efficiëntie van de nieuwe benaderingswijze te illustreren;
- van natuurhistorie afleidbare algemene regels;
- een nieuwe filosofie die een volledige wetenschap van de natuur zou omhelzen
Bacon stelde een indeling van de wetenschappen voor waarbij iedere wetenschap uiteindelijk zou geclassificeerd kunnen worden onder een van drie algemene hoofdwetenschappen; nl. geschiedenis, poëzie en filosofie. Ieder van deze hoofdtakken vindt zijn oorsprong in een van de drie faciliteiten van de menselijke geest, nl. het geheugen, de verbeelding en de rede. Hun samenvoeging beschouwde Bacon als een inductieve filosofie van de natuur; waarin hij zich de vormen of natuurlijke wetten van lichamelijke actie voorstelde.
De werken van Bacon zouden van grote invloed doen blijken op dat van latere wetenschapsfilosofen zoals Newton en Hobbes. In de 18e eeuw beschouwden Voltaire en Diderot hem als de vader van de moderne wetenschap.
"Bacon, Francis [filosofie]", Encarta(R) 99 Encyclopedie Winkler Prins Editie.
John P. Doyle, Bacon, Francis (philosopher), The Academic American Encyclopedia, 1996 Grolier, Inc. Danbury, CT.
BACON, Francis
Nova Atlantis
Dit werk is niet zo omvangrijk en telt slechts een 50-tal bladzijden. De tekst is zeker in de eerste twee gedeeltes vlot leesbaar en begrijpbaar. Het vertelt het verhaal van een scheepsbemanning die door schipbreuk wordt getroffen en in een uithoek van de oceaan, ver van de gekende zeevaartsroutes, strandt op een eiland. Dit eiland blijkt bewoond te zijn door een christelijke natie, die in het verleden gelijktijdig met het avondland de verschijning van Christus had meegemaakt. De bemanning wordt er vriendelijk en gastvrij onthaald en hen wordt uiteengezet hoe de ideale maatschappijvorm op het eiland tot stand kwam en hoe deze georganiseerd is. Slechts in het derde gedeelte waarin de vooruitgang van de wetenschap beschreven wordt als een zich differentiërende taxonomie van disciplines wordt het wat moeilijker te volgen.
Net als de originele versie van de Atlantis-legende, die een onderdeel is van de Timaeus van Plato, handelt Nova Atlantis over een utopische maatschappij die gegrondvest is op een deugdelijke levensbeschouwing en wetenschapsbeoefening.
- http://www.gutenberg.org/etext/2434
- http://manybooks.net/authors/baconfra.html
- http://manybooks.net/titles/baconfraetext00nwatl11.html
Een nederlandse vertaling van Nova Atlantis is te vinden op:
zie verder:
Geen opmerkingen:
Een reactie posten