De Legende van Uilenspiegel en Lamme Goedzak

Tijl en Nele, imitatiehoutsnijwerk,
in gegoten gips, gepolychromeerd.

DE COSTER, Charles,
De legende en de heldhaftige vrolijke en roemrijke daden van Uilenspiegel en Lamme Goedzak in Vlaanderenland en elders, Atlas-reeks, Utrecht, zonder jaartal,
vertaald door Richard Delbecq en René De Clercq.
originele titel:
"La Légende et les Aventures héroïques, joyeuses et glorieuses d'Ulenspiegel et de Lamme Goedzak au pays de Flandres et ailleurs" (1867)
Tijl Uilenspiegel is een fictief personage uit de Nederlands-Duitse folklore. Daarin wordt hij voorgesteld als het archetype van de schelm of vrije vogel. De eerste verhalen over Tijl Uilenspiegel verschenen rond 1500 in Duitsland en getuigen van schalkse guitigheid, waarin een figuur geschetst wordt van twaalf ambachten en dertien ongelukken die leeft van het oplichten van goedgelovige zielen. Gekend is het verhaal waarin hij de academische gemeente voor schut zet met zijn "wat baten kaars en bril als den uil niet en zien in wil". De scene van de uitdagende koorddanser is herkenbaar terug te vinden in Nietsches' Alzo Sprach Zarathustra.
Charles De Coster heeft deze middeleeuwse schavuitenverhalen overgenomen en uitgebreid door de held Tijl Uilenspiegel te plaatsen in het Vlaanderen van de zestiende eeuw ten tijde van Karel V, de reformatie en de Spaanse inquisitie en waarbij Tijl dezelfde leeftijd heeft als Filips II. Tijl is de zoon van Klaas en Soetkin. In het gezin wordt ook Nele grootgebracht die een buitenechtelijk kind is van de ongehuwde Katelijne. Katelijne werd ooit verdacht van hekserij en zwaar gefolterd zodanig zij sindsdien zwakzinnig is. Tijl en Nele lijken op die manier voorbestemd tot een relatie met elkaar. Wanneer Klaas, ten onrechte beschuldigd van ketterij door een premiejager, veroordeeld en terechtgesteld wordt, sluit Tijl zich aan bij het verzetsleger van Willem de Zwijger. Doorheen het boek zien we Tijl en Nele een aantal malen hekserij bedrijven door zich in te wrijven met vliegzalf en geslachtsgemeenschap te hebben teneinde visioenen op te wekken. Tijl wordt uiteindelijk belast met de opdracht de Zeven te vinden teneinde Vlaanderen te redden.
Zelf heb ik herinneringen aan de figuur Tijl Uilenspiegel die teruggaan tot mijn kinderjaren. Zo ontving ik ooit een boek Tijl Uilenspiegel op het einde van een leerjaar in de basisschool en waarin vooral de klassieke verhalen over de gladde leerjongen en zwerver stonden. In Hasselt woonde ik einde jaren zestig een wekelijkse poppenkastvoorstelling bij omtrent de figuur van Tijl Uilenspiegel. Deze gingen door in de feestzaal "De Ware Vrienden" en werden georganiseerd door de mutualiteit de Voorzorg. Deze spelen werden gebracht door Werner Vandeweert. Het is mogelijk dat  Armand Schreurs meespeelde of hem daarin is opgevolgd.
Voorts herinner ik me nog vaag ergens midden jaren zeventig een kunstroof die om politieke redenen gepleegd werd door een activist die zich de Limburgse Tijl liet noemen (1971).

http://nl.wikipedia.org/wiki/Tijl_Uilenspiegel
http://nl.wikipedia.org/wiki/Charles_de_Coster
http://nl.wikipedia.org/wiki/Tijl_Uilenspiegel_(loge)
Marieke Breyne, Tussen poppenkast en figurentheater. Schets van het pedagogische poppenspel in Vlaanderen. (PDF)


De volledige tekst is te vinden als eBook (HTML) op Gutenberg;
Charles De Coster, De Legende van Uilenspiegel en Lamme Goedzak.